Banken doen betalen

De kogel is door de kerk. Gisteren maakte de regering bekend dat de banken mee moeten helpen het begrotingstekort te dichten. Vanaf 2011 wordt verwacht dat de banken (en verzekeringsinstellingen) elk jaar 540 miljoen euro premie moeten betalen aan de Belgische staat. De officiële uitleg is dat er een waarborgpremie moet betaald worden voor de bescherming die de overheid biedt op deposito's en verzekeringsproducten uit tak 21. De socialisten hebben hun slag thuis gehaald. Ze stelden dat de banken die de crisis veroorzaakt hebben er ook voor mogen betalen. De vraag is echter waar de banken en verzekeringsinstellingen dit niet onaanzienlijk bedrag zullen halen.

In de Tijd van gisteren was er al een prognose terug vinden waarin gesteld werd dat KBC jaarlijks zo'n 100 miljoen euro vanaf 2011 mag ophoesten. In een interview gepubliceerd in de Standaard van 19 september 2009 zegt Jean-Luc Dehaene, op dit ogenblik voorzitter van de raad van bestuur van Dexia Group, dat alle Belgische financiële instellingen die nu beroep doen op de staatgaranties dit jaar 1 miljard euro zullen betalen voor deze garanties (bron). De banken betalen bijgevolg wel degelijk reeds voor de maatregelen genomen in het kader van de crisis.

Het leek mij interessant na te gaan welke resultaten de vier grote Belgische banken onlangs bekend gemaakt hebben voor eerste semester van 2009. De vier banken komen aan bod in alfabetische volgorde.

Voor de eerste 6 maanden van 2009 kondigde BNP Paris Fortis Bank een verlies aan van 17 miljoen euro. In de bekendmaking was ook te lezen dat BNP Paris Fortis Bank 98 miljoen euro belastingen moet betalen op de activiteiten van de eerste 6 maanden van 2009. Er wordt in het bericht geen melding gemaakt van de premie die betaald moest worden voor de staatsgarantie.

Dexia Group maakte bekend dat de eerste 6 maanden van 2009 534 miljoen euro winst opgeleverd hebben. Hierbij moest Dexia Group 122 miljoen euro belastingen betalen op de activiteiten van de eerste 6 maanden van 2009. Er werd evenmin vermeld hoeveel premie er moest betaald worden voor de staatsgarantie. Op de website van Dexia zijn enkel de resultaten van Dexia Group te vinden, de financiële resultaten van Dexia Bank België heb ik niet teruggevonden. Alle buitenlandse activiteiten van Dexia Group (voor een aanzienlijk deel ook in Frankrijk) zijn dus in deze cijfers inbegrepen. Naar aanleiding van de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering in mei was reeds verklaard dat Dexia voor gans 2009 tussen de 500 en 600 miljoen euro zou moeten betalen voor de staatswaarborg (bron).

ING Belgium boekte 532 miljoen euro winst in de eerste 6 maanden van 2009. ING Belgium betaalde hierop 169 miljoen euro belastingen voor de activiteiten van de eerste 6 maanden van 2009. Er werd evenmin vermeld hoeveel premie er moest betaald worden voor de staatsgarantie.

KBC maakte zowel de resultaten bekend op groepsniveau als voor de Belgische activiteiten. Op groepsniveau was er een verlies van 3298 miljoen euro. Dit verlies was te wijten eenmalige elementen ten gevolge van de crisis. Zonder deze elementen was er op groepsniveau een winst van 875 miljoen euro. Voor België was er 543 miljoen winst voor de eerste 6 maanden van 2009. Ten gevolge van het aanzienlijke verlies moet KBC Group geen belastingen betalen, maar is er in tegendeel een belastingstegoed van 258 miljoen euro. Indien er geen rekening gehouden wordt met de crisis zou er 344 miljoen euro belastingen moeten betaald worden. KBC vermeldt dat er 1121 miljoen euro fee voor de overheidsgarantie betaald werd.

De banken maken opnieuw winst, een pak minder dan voor de crisis. De extra 540 miljoen euro premie die overheid jaarlijks wenst te ontvangen zorgt wel voor een aanzienlijke verhoging van de vergoeding van de banken naar de Belgische staat. Indien elke bank jaarlijks minstens 100 miljoen euro extra moet betalen aan de staat, wordt er serieus beslag gelegd op de winsten. Maar waar zullen de banken het geld voor de premies tevoorschijn halen ? Er zijn verschillende mogelijkheden.

1. De reserves
De banken zouden de premies uit eigen zak kunnen betalen. Voor een eenmalige premie zou dit vermoedelijk nog lukken, voor 100 miljoen euro per jaar per bank lijkt mij dit een illusie. De banken "zelf" laten betalen voor een recurrente premie is dus volledig uit de lucht gegrepen. Na enkele jaren zouden er geen reserves meer zijn en is er geen sprake meer van Belgische banken.

2. De aandeelhouders
De extra premie zou kunnen afgetrokken worden van de winsten die de banken maken. Dit heeft tot gevolg dat er minder winst overblijft. Een deel van de winst wordt normaal gezien uitgekeerd aan de aandeelhouders (het jaarlijkse dividend). Vermits voor enkele banken de staat zelf aandeelhouder is, heeft dit tot gevolg dat de staat zelf minder inkomsten bekomt. Indien de banken minder winst maken, moeten er ook minder belastingen op de winst betaald worden, zodat de staat nogmaals minder inkomsten heeft. Lagere dividenden hebben ook nog een neveneffect, namelijk dat er minder ontvangsten zijn voor de roerende voorheffing, de belasting op dividenden. Het deel van de winst dat niet uitgekeerd wordt dient voor het aanvullen van de financiële reserves van de banken. Uit de voorgaande crisis bleek dat deze reserves onvoldoende waren - de staat moest immers bijspringen. Door de extra premie zullen de Belgische banken het minder makkelijk hebben reserves opnieuw op te bouwen. En de Belgische overheid is er toch niet bij gebaat zwakke financiële instellingen te hebben in België, die vermoedelijk een concurrentieel nadeel hebben ten opzichte van andere Europese banken die geen dergelijke premie moeten betalen. De aandelen van Belgische banken zijn voor een groot deel in handen van verschillende internationale aandeelhouders. Deze verwachten een correcte vergoeding voor hun inbreng. De extra premie louter op de aandeelshouders verhalen brengt deze correcte vergoeding in gevaar.

3. Het personeel
Een groot deel van de kosten van de banken bestaat uit personeelskosten. Op dit ogenblik zijn er bij de Belgische banken programma's om de kosten aanzienlijk te beperken, waarbij er van een heleboel medewerkers afscheid genomen wordt. De banken zullen het met minder personeel moeten doen. De extra premie kan tot gevolg hebben dat er bijkomende druk komt op het aantal tewerkgestelde personen. Minder personeelsleden zorgt voor minder inkomsten voor de staat (patronale lasten voor de sociale zekerheid). De personeelsleden die mogen/moeten vertrekken riskeren beroep te moeten doen op de sociale zekerheid, ofwel voor werkloosheidsuitkeringen of voor uitbetaling van (vervroegde) pensioenen. De staat heeft er geen belang bij dat de banken in grote mate besparen op personeel.

4. De cliënten
Het lijkt mij zeer aannemelijk dat de banken het grootste deel van de extra premie zullen verhalen op de cliënten. Dit kan door het verhogen van de expliciete kosten voor de verschillende bancaire producten (bv de beheerskosten voor een zichtrekening). Vorige week bleek nog uit een vergelijking van Europese banken dat de Belgische banken nog zeer redelijk zijn qua bankkosten (bron), er is dus nog marge voor prijsstijgingen. Een andere mogelijkheid is dat de marges vergroot worden. De interesten op spaarproducten zullen minder interessant worden, de kredieten zullen duurder worden. Het voordeel hiervan is de banken niet expliciet moeten maken aan hun cliënten waar ze extra marges nemen. Welke cliënten zullen geconfronteerd worden met deze verhoging van de marges ? De kans bestaat dat banken bedrijven die op Europees vlak actief zijn zullen ontzien, deze bedrijven kunnen immers makkelijk overstappen naar andere (Europese) banken. De Belgische banken zullen zich ten opzichte van hun Europese concurrenten niet uit de markt prijzen met te slechte voorwaarden. De margeverhogingen zullen vermoedelijk voornamelijk van toepassing zijn op het Belgische cliënteel. De Belgische banken verzorgen ook financiële diensten voor de Belgische overheden - diensten voornamelijk aangeboden door Dexia. Door de verhoging van de marges zullen de Belgische overheden meer moeten betalen. De extra kosten zullen echter voornamelijk verhaald worden op de grote massa retail-cliënten.


Op het eerste zicht lijkt het dat de Belgische staat 540 miljoen euro extra premie zal ontvangen. Het lijkt mij echter aannnemelijk dat het effect van deze extra premie tot gevolg zal hebben dat de staat minder ontvangsten zal hebben of meer zal mogen betalen op andere gebieden (bijvoorbeeld voor de lokale overheden). De banken zullen de extra jaarlijkse premie nooit zelf kunnen ophoesten. Het is onvermijdelijk dat de cliënten van de Belgische banken zullen opdraaien voor de kosten.

Disclaimer. Ik ben werknemer van één van deze banken. Dit bericht heb ik op eigen initiatief geschreven en bevat persoonlijke bedenkingen die niet ingegeven zijn door het standpunt van mijn werkgever of van de overige Belgische banken.